Η Γνωστική Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία (ΓΣΨ) είναι μια στοχοκατευθυνόμενη, συστηματική τεχνική για την επίλυση συναισθηματικών, συμπεριφορικών και σκεπτικών διαταραχών. Συνδυάζει τεχνικές και θεωρητικές γνώσεις τόσο από τη Γνωστική θεωρία όσο και από αυτή της μελέτης της Συμπεριφοράς. Υπάρχει, σήμερα πια, αρκετά μεγάλη εμπειρία που δείχνει ότι η ΓΣΨ είναι αποτελεσματική σε μια σειρά ψυχιατρικών – ψυχολογικών διαταραχών όπως: διαταραχές της διάθεσης, διαταραχές πρόσληψης τροφής, αγχώδεις διαταραχές, διαταραχές προσωπικότητας, εξαρτήσεις κλπ. Χρησιμοποιείται είτε σε ατομικό, είτε σε ομαδικό επίπεδο και τεχνικές της απαντώνται, συχνά, σε μια σειρά εγχειριδίων αυτοβοήθειας.

Κάποιες φορές η προσέγγιση που γίνεται είναι πιο πολύ προσανατολισμένη σε γνωστικά ζητήματα και άλλοτε στην αλλαγή της συμπεριφοράς. Η ΓΣΨ εστιάζει περισσότερο στο “εδώ και τώρα” δηλαδή σε καταστάσεις και συμπτώματα που δημιουργούνται στο παρόν και ενδιαφέρεται πολύ-πολύ λιγότερο για ενδοψυχικές συγκρούσεις. Αυτό το τελευταίο φαίνεται να αποτελεί ταυτόχρονα (σχήμα οξύμωρο) πλεονέκτημα και μειονέκτημα! Πλεονέκτημα γιατί με αυτό τον τρόπο είναι μια θεραπευτική τεχνική πιο απλοϊκή και άρα πιο προσιτή στον οποιονδήποτε και συνάμα σχετικά βραχείας διάρκειας, αλλά είναι ταυτόχρονα και μειονέκτημα γιατί μην εστιάζοντας στις ενδοψυχικές συγκρούσεις πετυχαίνει μεν ανακούφιση απο τα συμπτώματα αλλά από την άλλη δεν επιλύει τα βαθύτερα προβλήματα τα οποία ευθύνονται σε σημαντικό βαθμό για την εκδήλωση των ψυχοπαθολογικών καταστάσεων που οδήγησαν στην ανάγκη αναζήτησης θεραπείας.

Οι τεχνικές που εφαρμόζονται ποικίλουν αναλόγως του προβλήματος και της ιδιοσυγκρασίας του θεραπευόμενου, αδρά όμως θα μπορούσε κανείς να περιγράψει τις πιο συνηθισμένες από αυτές: η τήρηση ενός ημερολογίου όπου καταγράφονται τα πιο σημαντικά γεγονότα ημερησίως και τα αντίστοιχα συναισθήματα που βίωσε ο θεραπευόμενος, καθώς και οι σκέψεις και οι συμπεριφοράς που τις συνόδευαν.

Ακολουθεί μια κριτική αποτίμηση όλων αυτών. Με άλλα λόγια, ο θεραπευόμενος καλείται με τη βοήθεια του θεραπευτή να εξετάσει κατά πόσον βάσιμες ήταν οι σκέψεις που «παρήχθησαν» κατά τη διάρκεια της βίωσης ενός συμβάντος και να αναγνωριστούν ξεκάθαρα δυσλειτουργικές και εν πολλοίς μη ρεαλιστικές σκέψεις που περιγράφονται σαν αυτόματες αρνητικές σκέψεις (πχ ένας άνθρωπος δεχόμενος κριτική από τον προϊστάμενο του βιώνει καταθλιπτικό συναίσθημα.

Μέσα από αυτή τη διαδικασία καταγραφής και αποτίμησης διαπιστώνει ότι αυτό που σκέφθηκε κατά τη διάρκεια του συμβάντος είναι «είμαι άχρηστος», «ποτέ κανείς δεν με εκτιμάει», «ποτέ δεν θα τα καταφέρω» κλπ και λογικά βίωσε το καταθλιπτικό συναίσθημα). Αυτό που γίνεται είναι μια ρεαλιστική επανεκτίμηση της πραγματικότητας ή μη των σκέψεων αυτών. Σχεδόν ταυτόχρονα και εφόσον έχουν αναγνωριστεί και οι δυσλειτουργικές συμπεριφορές, γίνεται η προσπάθεια (με συμπεριφορικές πλέον τεχνικές όπως χαλάρωσης, έκθεσης, έκθεσης στη φαντασία κ.ο.κ) να αντικατασταθούν από περισσότερο λειτουργικά υποκατάστατα.