Οι Διαταραχές Προσωπικότητας αποτελούν μια ομάδα διαταραχών που χαρακτηρίζονται από επίμονα όσο και δυσλειτουργικά πρότυπα συμπεριφοράς, τρόπου αντίληψης και ερμηνείας του εαυτού και του περιβάλλοντος που γίνονται εμφανή σε μια πλειάδα περιοχών της καθημερινής λειτουργικότητας και τα οποία διαφέρουν σημαντικά από τα κρατούντα πρότυπα συμπεριφοράς. Τέτοια μοτίβα αναπτύσσονται πρώιμα, είναι άκαμπτα και προκαλούν σημαντική δυσφορία και δυσλειτουργία.

Τι ορίζεται όμως σαν προσωπικότητα; Είναι το σύνολο όχι μόνο των συμπεριφορών αλλά και των νοητικών χαρακτηριστικών και γνωρισμάτων που διαφοροποιούν τον καθένα μας από τους άλλους. Συνεπώς, οι διαταραχές προσωπικότητας χαρακτηρίζονται από συμπεριφορές που διαφέρουν από τις κοινωνικές νόρμες και δεν είναι οι αναμενόμενες για το συγκεκριμένο άτομο.

Οι διαταραχές προσωπικότητας αποτελούν, ίσως, την πιο συχνή ψυχιατρική διάγνωση και χαρακτηρίζονται από δυσκολίες στην διαπροσωπική επικοινωνία, στη βίωση και την έκφραση συναισθημάτων, στον έλεγχο της παρορμητικότητας και στον τρόπο της αντίληψης των άλλων.

Συνέπειες διαταραχών προσωπικότητας

Η συνέπειες αυτών των διαταραχών εκτείνονται σε ένα ευρύ φάσμα της καθημερινής λειτουργικότητας των ανθρώπων και μπορεί να αφορούν τις προσωπικές σχέσεις, την κοινωνική ζωή γενικότερα, αλλά να αγγίζουν και τα επαγγελματικά ζητήματα. Συνηθέστερα, οι συνέπειες εκτείνονται σε όλες τις προαναφερθείσες «περιοχές».

Η δυσλειτουργία (επαγγελματική, κοινωνική, προσωπική) είναι προϋπόθεση για να διαγνωσθεί κάποιος με διαταραχή προσωπικότητας. Επειδή όμως τέτοιες δυσλειτουργίες μπορεί να οφείλονται σε μια σειρά από λόγους, για να τεθεί η διάγνωση της διαταραχής προσωπικότητας θα πρέπει τα μοτίβα συμπεριφοράς να είναι «σύντονα» προς το Εγώ, να θεωρούνται, με άλλα λόγια, αρμόζοντα από το άτομο.

Αν και τα «συμπτώματα» ξεκινούν συχνά από το τέλος της εφηβείας, μπορεί να μεσολαβήσουν αρκετά χρόνια, ούτως ώστε κάποιος ασθενής με διαταραχή προσωπικότητας να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια. Συχνά αυτό το τελευταίο γίνεται λόγω των συνεπειών που αντιμετωπίζει κανείς λόγω των δυσλειτουργικών προτύπων συμπεριφοράς στην προσωπική και επαγγελματική ζωή και οι οποίες μπορεί να του προκαλούν αγχώδη ή και καταθλιπτικά συμπτώματα και πιο σπάνια παρανοειδή και γενικότερα ψυχωτικόμορφα.

Μορφές διαταραχών

Σήμερα, αναγνωρίζονται (από το ταξινομικό σύστημα DSM-5) 10 διαταραχές προσωπικότητας:

1. Παρανοειδής: χαρακτηρίζεται από ένα πρότυπο υπερβολικής καχυποψίας και έλλειψης εμπιστοσύνης των άλλων.
2. Σχιζοειδής: χαρακτηρίζεται από έλλειψη ενδιαφέροντος και κινήτρου για κοινωνικές σχέσεις, απάθεια και περιορισμένη έκφραση συναισθημάτων. 
3. Σχιζότυπη: χαρακτηρίζεται από εξαιρετική δυσκολία στις κοινωνικές σχέσεις και γνωστικές ή αντιληπτικές παραμορφώσεις. 
4. Αντικοινωνική: χαρακτηρίζεται από ένα διαρκές μοτίβο παραβίασης των δικαιωμάτων των άλλων, έλλειψης ενσυναίσθησης, χειριστικής και παρορμητικής συμπεριφοράς. 
5. Μεταιχμιακή: χαρακτηρίζεται από αστάθεια στις σχέσεις, στην εικόνα εαυτού, στην ταυτότητα και στο συναίσθημα, καταστάσεις που συχνά οδηγούν σε παρορμητικές και αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές. 
6. Ιστριονική (Δραματική): χαρακτηρίζεται από υπερβολική (δραματική) έκφραση των συναισθημάτων και από μια συμπεριφορά με την οποία το άτομο αναζητά διαρκώς την προσοχή των άλλων. 
7. Ναρκισσιστική: χαρακτηρίζεται από αίσθημα μεγαλείου, αναζήτηση του θαυμασμού των άλλων και έλλειψη ενσυναίσθησης.
8. Αποφευκτική: χαρακτηρίζεται από ένα μακροχρόνιο μοτίβο αναστολής ως προς την κοινωνική έκθεση και ακραίας ευαισθησίας στην αρνητική κριτική. 
9. Εξαρτητική: παθολογική ανάγκη για εξάρτηση και φροντίδα από τους άλλους.
10. Ψυχαναγκαστική-Καταναγκαστική: χαρακτηρίζεται από ακραία προσκόλληση στους κανόνες, τελειοθηρία και ανάγκη για άσκηση ελέγχου.