Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν σύγχρονα εργαλεία ενημέρωσης, εξέλιξης και επικοινωνίας. Η ανάπτυξη των τεχνολογικών επιτευγμάτων σε συνδυασμό με τις έντονες επιπτώσεις της Πανδημίας που προκάλεσε σχεσιακή αποστασιοποίηση, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης γεφυρώνουν τη διαχρονική ανάγκη για επαφή με την καινοτομία ικανοποίησης της ανάγκης σε ελάχιστο χρόνο, με εύκολη πρόσβαση και αμεσότητα. Οι περισσότεροι άνθρωποι όχι μόνο αξιοποιούν τις διαδικτυακές πλατφόρμες επικοινωνίας αλλά και χτίζουν μία ψηφιακή ταυτότητα, βάση της οποίας συστήνονται και αλληλεπιδρούν στον διαδικτυακό κόσμο. Βασικό χαρακτηριστικό των κοινωνικών αυτών δικτύων είναι ότι βελτιώνουν κατά πολύ την ταχύτητα και το εύρος της διάδοσης της πληροφορίας, καθώς η επικοινωνία είναι άμεση και εφικτή από σημείο προς σημείο. Αδιαμφισβήτητα, η νέα τάξη πραγμάτων συμπεριλαμβανομένου των τεχνολογικών εργαλείων οργανώθηκε με άξονα τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του ανθρώπου, την διευκόλυνση της δράσης του και την απλοποίηση της καθημερινότητας. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αυξάνουν την εγγύτητα, φροντίζουν την επικοινωνία, προσφέρουν εύκολα και ανέξοδα πολύπλευρη πληροφορία και αποτελούν σύστημα άνθισης πολλών επαγγελμάτων. Είναι όμως αυτό μία ισορροπημένη πραγματικότητα ή προσφέρει τη ψευδαίσθηση μίας πραγματικότητας που αντί να επιτυγχάνεται η κοινωνική δικτύωση τελικά προάγεται η κοινωνική αποξένωση;
Στη σύγχρονη εποχή, η εκτεταμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχει γίνει καθημερινή συνήθεια για πολλά παιδιά, εφήβους και ενήλικες. Ωστόσο, αυτή η δραστηριότητα μπορεί να εξελιχθεί σε εθισμό, με αρνητικές συνέπειες στην «κανονική» ζωή. Οι εθισμένοι χρήστες παρουσιάζουν υπερβολική χρήση ψηφιακών συσκευών, παραμέληση υποχρεώσεων, και αλλαγές στη συμπεριφορά, όπως επιθετικότητα, άγχος, και θλίψη. Αυτά οδηγούν σε απομόνωση, απειθαρχία, και συγκρούσεις με τον περίγυρο. Σε προχωρημένο στάδιο, επηρεάζεται και η σωματική υγεία, με συμπτώματα όπως ημικρανίες, μυωπία, καθιστικός τρόπος ζωής, αύξηση βάρους, μυοσκελετικές παθήσεις, και διαταραχές ύπνου. Εμφανίζονται επίσης συμπτώματα απόσυρσης, όπως εμμονή με τη συνδεσιμότητα, γνωστικά ελλείματα όπως διάσπαση προσοχής, ψυχοκινητική διέγερση και μειωμένη υπομονή. Ο χρήστης απομακρύνεται από την πραγματική ζωή, παραμελεί την υγεία του, και επικεντρώνεται στη διαδικτυακή του ταυτότητα. Το διαδικτυακό αποτύπωμα πολλές φορές εναντιώνεται και διαφέρει από το ρεπερτόριο συμπεριφορών και στοιχείων που φέρει το άτομο στην καθημερινή δράση του. Πολλοί άνθρωποι προβάλουν μία εικόνα επίπλαστης ευτυχίας και ικανοποίησης στο χώρο του διαδικτύου. Ανάγκες παραμελημένες, ιδέες ανέκφραστες, στιγμές αψεγάδιαστες αποτυπώνονται μέσα από τους λογαριασμούς στην προσπάθεια τους να αντλήσουν ένα κομμάτι ευτυχίας και επιβεβαίωσης. Οι ζωές των ανθρώπων προβάλλονται επιτηδευμένα και στολίζονται με φανταχτερά χρώματα. Μέσα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κάθε ανάρτηση, κάθε ταξίδι, κάθε φωτογραφία μοιάζει Χριστούγεννα.
Η επικοινωνία, θεμέλιο της ανθρώπινης ύπαρξης, μετουσιώνεται. Μετασχηματίζεται σε μία διαδικασία εύκολη, γρήγορη και προσιτή. Οι άνθρωποι μέσα από το πληκτρολόγιο εξωτερικεύουν συναισθήματα, αποτυπώνουν ιδέες, εκφράζουν αντιρρήσεις, σχολιάζουν γεγονότα και συμμετέχουν σε δράσεις. Η επικοινωνία μέσω διαδικτύου ενισχύεται, παγκοσμιοποιείται και προστατεύεται. Μοιάζει αρκετά σαν τις Σειρήνες του Οδυσσέα, μυθικά πλάσματα που μπορούσαν να παρασύρουν και τον πιο δύσπιστο ταξιδιώτη. Κάθε άνθρωπος ως διαδικτυακός ταξιδιώτης εύκολα μπορεί να παρασυρθεί στο ασφαλές και χωρίς εκθεσιακό κίνδυνο πλαίσιο του διαδικτύου. Να εγκλωβιστεί στις ψηφιακές αίθουσες που ενώ μοιάζουν γεμάτες κόσμο αυτός απουσιάζει. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης θαμπώνουν την αξία της επαφής. Ενώ την διευκολύνουν, την απλοποιούν σε σημείο που το άτομο ξεχνάει να αγκαλιάσει χρησιμοποιώντας τα χέρια του. Ενώ εκφράζει το συναίσθημα του την ίδια ώρα ασχολείται με κάτι άλλο αναιρώντας την σπουδαιότητα του μοιράσματος. Η μαγεία πίσω από την παιδική ηλικία δεν είναι ότι ήμασταν παιδιά αλλά το ότι ήμασταν παρόντες. Παρόντες σωματικά, κοινωνικά και ψυχοσυναισθηματικά σε όλα όσα συμμετείχαμε. Στο διαδίκτυο αυτή η παρουσία ενώ φαίνεται πιο ισχυρή από ποτέ ένα κομμάτι της απουσιάζει. Το κομμάτι που διψάει για άγγιγμα, δια ζώσης συζητήσεις και ανταλλαγές ψυχικών κόσμων. Ας μην λησμονούμε πως η εγγύτητα με τον άλλον πολλές φορές προκαλεί αποστασιοποίηση από τον εαυτό. Ξεχνάμε να μένουμε μόνοι, να βιώνουμε το συναίσθημα μας και να το αντέχουμε. Και ίσως μία μέρα όταν εκθέσουμε όλα τα προσωπικά κομμάτια μας στο διαδίκτυο, όλες τις δεξιότητες και τα όνειρα μας, επιτρέποντας σε πολύ κόσμο να έχει ορατότητα και αναστοχασμό σε αυτά, θα κατανοήσουμε τη σημασία της προστασίας.
Σαμέλη Κατερίνα
Ψυχολόγος Υγείας MSc
Συστημική-Οικογενειακή Ψυχοθεραπεύτρια